Chi tiết tin - Sở Văn hóa, Thể thao

Các đại biểu cắt băng khánh thành Đình làng

Đình được xây dựng vào khoảng  năm Canh Ngọ (1750), đời vua Cảnh Hưng thứ XI, lúc đầu xây dựng để thờ và ghi công các vị tổ đã có công khai khẩn lập ra làng Đại Đan và những vị được vua giao "Bảo quốc hộ dân", sau này thờ các vị thần trung quân ái quốc.

 Đình được xây dựng và bài trí khá công phu, gồm sân đình, tiền đình và hậu đình. Sân đình, tiền đình là nơi diễn ra lễ hội và nơi vui chơi giải trí, gặp mặt tế lễ, hội họp, rước sắc của làng. Hậu đình là nơi thờ Thành Hoàng và các vị thần có công với quê hương đất nước.

Sau vụ đàn áp phong trào Cần Vương ở huyện Quảng Trạch thất bại (1888), thực dân Pháp điên cuồng tìm cách trả thù. Chúng đã lợi dụng hiềm khích giữa dân lương giáo, xúi giục việt gian đội lốt tôn giáo đốt cháy đình làng.

Năm 1912 đình làng được khởi công xây dựng lại trên nền đình cũ theo kiến trúc của triều Nguyễn, đến năm 1913 đình làng đã hoàn thành. Về cấu trúc, đình xây dựng lại lần 2 cơ bản vẫn như cũ nhưng đồ sộ và hoàn hảo hơn. Đặc biệt phần trang trí phối cảnh bên ngoài cũng như các chi tiết đường nét hoa văn, chạm trổ hình ảnh con voi trận được khắc ở bình phong đều thể hiện rõ tinh thần thượng võ của vùng đất Tượng Sơn. Riêng phần hậu đình,  ngoài việc thờ Thành Hoàng làng còn thờ vua Quang Trung và danh tướng Nguyễn Dụng ở chính diện hợp với ý nguyện lòng dân.  

Đình Tượng Sơn là một công trình lịch sử - văn hóa, là nơi hội tụ những sinh hoạt văn hóa truyền thống tốt đẹp của vùng đất Quảng Long. Các phong tục, lễ hội của làng diễn ra ở Đình đều tập trung phản ánh các quan niệm thờ cúng và thể hiện tư tưởng người nông dân làng xã trong sự tôn vinh các vị thần. Đặc biệt, các trò chơi như cướp cù, chọi gà, đi voi, đấu vật... trong các ngày lễ hội (lễ Nguyên Đán, lễ Xuân Thử, lễ Thượng Nguyên, lễ Hạ Nguyên, lễ giỗ Thành Hoàng) là những hoạt động mang giá trị văn hóa truyền thống.

Cùng với những giá trị về văn hóa mà dân làng Tượng Sơn đã tạo ra và gửi gắm, ngôi đình cũng đã chứng kiến biết bao sự kiện lịch sử diễn ra trên quê hương mình.  Trong những năm vận động thành lập chi bộ Đảng ở địa phương, Đình Tượng Sơn là nơi các chiến sĩ cộng sản đi lại, họp kín để trao đổi, tuyên truyền những chủ trương, đường lối của Đảng. Thời kỳ tiến tới tổng khởi nghĩa Cách mạng Tháng 8, đình làng cũng là nơi diễn ra các cuộc mít tinh của mặt trận Việt Minh kêu gọi quần chúng nổi dậy hưởng ứng sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc. Đêm 19/8/1945, tại đình làng, Ban vận động và chỉ đạo khởi nghĩa xã được thành lập. Tại đây ngày 23/8/1945, tên lý trưởng đã giao nộp ấn tín và sổ sách cho Việt Minh. Hoà bình lập lại (1954), đình Tượng Sơn là trụ sở hành chính trong một thời gian khá dài của uỷ ban xã Quảng Long.  Trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước, để đảm bảo cho việc chi viện sức người, sức của cho tiền tuyến miền Nam. Đình Tượng Sơn trở thành nơi tập kết, dừng chân của các đơn vị bộ đội, nơi trung tâm tiếp nhận hàng hóa, vũ khí. Ngoài ra đình cũng là nơi chứa đựng quân khí của đại đội 365, pháo 37, Bệnh viện Quảng Trạch cũng đóng ở đây. Khi phát hiện được những điểm cất dấu hàng nên đế quốc Mỹ đã tập trung đánh phá ác liệt vùng đất Quảng Long, lúc này đình đã bị đánh sập. Nhưng với tinh thần tất cả cho tiền tuyến, tất cả để chiến thắng, Đảng bộ và nhân dân Quảng Long đã dùng số gỗ còn lại để làm hầm phòng không, hầm cứu thương và phần lớn đưa ra làm cầu Kênh Kịa cho xe qua. Có thể nói trong những năm tháng đầy khó khăn, gian khổ, hy sinh chống lại cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ, đình Tượng Sơn đã góp một phần đẩy nhanh sự nghiệp thống nhất đất nước.

Đến năm 1993, Đảng bộ và nhân dân Quảng Long đã góp công , góp của phục hồi lại phần hậu đình gồm 3 gian, được xây bằng đá, gạch, xi măng, mái lợp ngói như hiện trạng ngày nay.

Với những giá trị lịch sử trên, ngày 27/11/2003 Bộ Văn hóa - Thông tin đã ra quyết định số 62/2003/QĐ-BVHTT công nhậ Đình Tượng Sơn là Di tích lịch sử cấp quốc gia.

Theo nguyện vọng và tâm huyết của cán bộ, đảng viên, nhân dân và con em xa quê hương, ngày 9/7/2017, UBND xã Quảng Long  đã tổ chức lễ động thổ tôn tạo, phục dựng lại đình làng với nguồn vốn xã hội hóa hơn 3,8 tỷ đồng. Qua 1 năm thi công, đến nay công trình đã hoàn thành và đưa vào sử dụng.

Phan Ngọc Ánh